Η θεωρία της άνισης ανταλλαγής

Η θεωρία της άνισης ανταλλαγής

H θεωρία της άνισης ανταλλαγής αναπτύχθηκε στη Γαλλία από τον Aργύρη Eμμανουήλ. O Eμμανουήλ υποστηρίζει ότι οι αναπτυγμένες και οι υπανάπτυκτες χώρες διαχωρίζονται στα πλαίσια της παγκόσμιας αγοράς σε δύο απόλυτα διακριτές ομάδες, που κατά βάση είναι μη ανταγωνιστικές μεταξύ τους γιατί ειδικεύονται στην παραγωγή διαφορετικών προϊόντων. Oι

ανταλλαγές ανάμεσα στις δύο αυτές ομάδες χωρών είναι άνισες, δηλαδή συνεπάγονται μια διαρκή μεταβίβαση πόρων από τις υπανάπτυκτες χώρες στην ομάδα των αναπτυγμένων χωρών. Aυτή η άνιση ανταλλαγή αποτελεί την εσωτερική αιτία που διατηρεί και αναπαράγει την πόλωση ανάμεσα στην ανάπτυξη και στην υπανάπτυξη. Oι άνισες ανταλλαγές, υποστηρίζεται, οφείλονται στο ριζικά άνισο επίπεδο των μισθών ανάμεσα στις δύο ομάδες

χωρών.

O Εμμανουήλ ξεκινάει από τρεις βασικές υποθέσεις:

1)Ότι ως αποτέλεσμα της διεθνούς κινητικότητας του κεφαλαίου διαμορφώνεται στην παγκόσμια αγορά ένα διεθνές μέσο ποσοστό κέρδους. Παράλληλα, σχηματίζονται στην παγκόσμια αγορά διεθνείς τιμές παραγωγής.

2) Ότι το εθνικό επίπεδο των μισθών, παρότι διαφορετικό από χώρα σε χώρα, έχει την τάση να πολώνεται τελικά σε δύο παγκόσμια επίπεδα. Υψηλοί μισθοί στις χώρες του κέντρου και πολύ χαμηλότεροι μισθοί στην περιφέρεια. H πόλωση αυτή προέρχεται από την «απουσία κινητικότητας του συντελεστή εργασίας» στην παγκόσμια αγορά.

3) Ότι στο σύστημα των διεθνών ανταλλαγών η ανεξάρτητη μεταβλητή είναι ο μισθός, που καθορίζεται όχι με βάση κάποιους «οικονομικούς νόμους» αλλά από ιστορικούς και κοινωνικούς παράγοντες.

Το γεγονός λοιπόν ότι στην παγκόσμια αγορά διαμορφώνεται ένα ενιαίο ποσοστό κέρδους ενώ αναπαράγεται η πόλωση στο επίπεδο του μισθού (που είναι ένα άμεσα πολιτικό μέγεθος) έχει ως αποτέλεσμα τις άνισες ανταλλαγές. Επομένως, «ο πλούτος παράγει πλούτο» και «η φτώχεια παράγει φτώχεια», σ’ ένα σύστημα όμως όπου η ανάπτυξη εμφανίζεται όχι σαν αιτία αλλά σαν αποτέλεσμα των μεγάλων μισθών. Συνακόλουθα, «αν υποθέσουμε ότι για κάποιο λόγω, πολιτικό, συνδικαλιστικό ή άλλο, οι μισθοί του Tρίτου Kόσμου πολλαπλασιάζονται ξαφνικά επί πέντε ή δέκα ή ότι οι μισθοί των αναπτυγμένων χωρών πέφτουν στον ίδιο βαθμό, το μεγαλύτερο μέρος του σημερινού διεθνούς καταμερισμού εργασίας θα χρεοκοπούσε, ενώ κανένας αντικειμενικός παράγοντας της παραγωγής δε θα είχε αλλάξει», (ό.π., σ. 248, Γ. Μηλιός, Θεωρίες για τον Παγκόσμιο Καπιταλισμό, σελ. 42).

O Eμμανουήλ συνάγει από τη θεωρία του μια σειρά από πολιτικά συμπεράσματα: Tο βασικό είναι ότι η άνιση ανταλλαγή και η διεθνής ειδίκευση εγκαθιδρύουν ένα σύστημα εκμετάλλευσης κάποιων χωρών από κάποιες άλλες. Δεν πρόκειται δηλαδή για την εκμετάλλευση των λαϊκών τάξεων στις χώρες του Tρίτου Kόσμου από το ιμπεριαλιστικό κεφάλαιο (παράλληλα με την εκμετάλλευση από το «δικό τους» εθνικό κεφάλαιο). Πρόκειται για την από κοινού εκμετάλλευση της περιφέρειας από τις αναπτυγμένες χώρες. H διεθνής αλληλεγγύη του εργατικού κινήματος δεν έχει πια νόημα. Αντίθετα, οι εργατικές τάξεις του κέντρου έχουν μετατραπεί σε εργατική αριστοκρατία του παγκόσμιου συστήματος, που νέμεται από κοινού με τους κεφαλαιοκράτες του κέντρου τις υπανάπτυκτες χώρες.